حاکمیت آذربایجان بر قره‌باغ پایانی بر مناقشه‌ای تاریخی یا آغاز جنگ
تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۶۳۰۲۹
حامد حکمت‌آرا* و رسول سوری*؛ دولت خودخوانده قره‌باغ کوهستانی (حاکم بر قلمرویی که جامعه بین‌الملل به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت می‌شناسند، اما از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از کنترل این جمهوری خارج شده بود) م در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳ (۲۹ شهریور ۱۴۰۲) و یک روز پس از عملیات نظامی برق‌آسای ارتش جمهوری آذربایجان در این منطقه، مجبور به اعلام آتش‌بس گردید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
هرچند جمهوری آذربایجان مدعی است که قره‌باغ کوهستانی را با بخش اصلی کشور ادغام می‌کند و حقوق ارمنی‌های ساکن در آن را نیز تضمین می‌نماید. اما «داوید بابایان» مشاور «ساموئل شهرامانیان» رئیس‌جمهور دولت خودخوانده، ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد که ۱۲۰ هزار نفر از ارمنی‌های قره‌باغ قصد دارند این منطقه را ترک کنند؛ زیرا تمایلی ندارند بخشی از جمهوری آذربایجان باشند و نگران پاکسازی قومیتی هستند. این سخنان حاکی از آن است که ارمنی‌های این منطقه با توجه به پیشینه اختلافات موجود در منطقه، اعتماد چندانی به دولت باکو در خصوص تضمین حقوقشان ندارند. این در حالی است جمهوری آذربایجان به طور مکرر هرگونه قصد و غرضی جهت آزار دادن ارمنی‌های قره‌باغ کوهستانی را رد می‌کند.
نتایج اعمال حاکمیت جمهوری آذربایجان بر قره‌باغ کوهستانیسؤال اصلی این است که آیا با اعمال حاکمیت از سوی جمهوری آذربایجان بر منطقه قره‌باغ کوهستانی، بحران چند ساله در قفقاز جنوبی بر سر این منطقه مورد مناقشه حل و فصل می‌گردد و روابط سیاسی بین باکو و ایروان نیز به سطح نرمال خود نزدیک می‌شود؟ به نظر می‌رسد در پاسخ به این سؤال با دو حالت روبه‌رو هستیم:
حالت اول: خوشبینانهبازگشت حاکمیت بر قره‌باغ کوهستانی به جمهوری آذربایجان و امضای توافق صلح با ارمنستان؛ به طوری که از یک طرف، جمهوری آذربایجان به آرمان خودش یعنی تصرف مناطق تحت اشغال در قره‌باغ کوهستانی و احیای تمامیت ارضی کشور دست یابد؛ و از طرف دیگر، با تحدید حدود مرزهای بین دو کشور، تمامیت ارضی هردو تضمین می‌گردد. با توجه به حذف راهگذر لاچین به دلیل ادغام قره‌باغ کوهستانی در داخل خاک جمهوری آذربایجان، دیگر دولت باکو نمی‌تواند طرح ایجاد راهگذر زنگزور که خاک اصلی ارمنستان را قطع می‌کند را پیگیری نماید و نگرانی ارمنستان در این خصوص رفع می‌گردد. در این صورت، نظر ایران به عنوان کشور همسایه هردو کشور نیز تأمین می‌گردد.
با توجه به اینکه روسیه ضامن توافقنامه آتش‌بس قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰ بوده است و صلح‌بانان روسی مسئولیت تأمین امنیت ارمنی‌های این منطقه را برعهده داشته‌اند؛ تصرف کامل این منطقه از سوی نظامیان جمهوری آذربایجان، دلایل دولت غرب‌گرای ایروان جهت نزدیکی بیشتر به ترکیه، ناتو و غرب و دوری از روسیه را محکم‌تر می‌سازد. در این صورت و با نزدیک‌تر شدن ارمنستان به ترکیه، آنکارا دیگر نیازی به راهگذر زنگزور نخواهد داشت و دامنه قدرت و هژمونی آن بدون وجود مانع رقبای منطقه‌ای آن یعنی ایران و روسیه تا دریای خزر گسترش خواهد یافت؛ چراکه دو دولت دیگر قفقاز جنوبی یعنی جمهوری آذربایجان و گرجستان نیز روابط نزدیکی با ترکیه و غرب را تجربه می‌کنند.
اما در صورت تغییر دولت در ایروان به دلیل اعتراض مخالفان علیه سیاست‌های دولت نیکول پاشینیان به دلیل از دست دادن قره‌باغ، و روی کار آمدن دولتی روس‌گرا، روابط ایروان و مسکو گسترش یافته و ضمن تضمین امنیت همه مرزهای ارمنستان شامل حدود استان سیونیک، اتصال مستقیم ترکیه و ناتو به دریای خزر نیز منتفی خواهد شد.
حالت دوم: بدبینانهاحتمالاً در ادامه حالت اول: نقض توافق صلح احتمالی از سوی جمهوری آذربایجان از طریق اشغال استان سیونیک ارمنستان؛ در دنیای واقعیات همواره بوده‌اند کشور‌هایی که با تخطی از اصول حقوق بین‌الملل به خاک کشورهای همسایه خود تعرض کرده و در راستای به دست آوردن منافع ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی، ژئو‌اکونومیکی و عمق استراتژیکی بیشتر گام برداشته‌اند.
اگر جمهوری آذربایجان با نقض توافق صلح احتمالی، تصرف بخشی از خاک ارمنستان، مخصوصاً استان سیونیک (زنگزور) که جداکننده بخش اصلی خاک جمهوری آذربایجان از جمهوری خودمختار نخجوان و ترکیه است را مدنظر داشته باشد، این امر می‌تواند آغازگر جنگ جدیدی باشد که احتمالاً کشورهای همسایه، قدرت‌های منطقه‌ای و حتی فرا‌منطقه‌ای را نیز وادار به ورود به آن خواهد کرد.
در صورت اتصال مستقیم آنکارا و نخجوان به باکو، ارمنستان در وضعیت بلاتکلیفی درباره جهت‌گیری سیاست خارجی خود مواجه خواهد شد. از یک‌سو همچنان از مواضع و اقدامات مسکو ناراحت خواهد بود که در موضوع قره‌باغ و سپس سیونیک، از ایروان حمایت لازم را نکرده است؛ از سوی دیگر نیز نخواهد توانست با جمهوری آذربایجان که علاوه بر قره‌باغ، احتمالاً بخشی از خاک اصلی ارمنستان (سیونیک) را هم تصرف کرده است و متحد آن یعنی ترکیه، روابط سیاسی حتی در سطح نرمال آن را هم تجربه کند. در نتیجه، هر دولتی که در این کشور روی کار بیاید و هر گرایش سیاسی که داشته باشد، احتمالاً مخالفان داخلی زیادی خواهد داشت. در این صورت، دولت ارمنستان با اقتصاد ضعیفی که دارد، ضعیف‌تر هم شده و به دلیل عدم حمایت سیاسی داخلی و خارجی در آستانه فروپاشی کامل قرار خواهد گرفت. بدین ترتیب و در صورت اشغال سیونیک، گسترش ناتو به کل قفقاز جنوبی و سواحل دریای خزر امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
نتیجهگیریبه طور کلی به نظر می‌رسد با اعمال حاکمیت جمهوری آذربایجان بر قره‌باغ کوهستانی، منطقه قفقاز جنوبی با دو آینده متفاوت روبه‌رو خواهد بود. آینده مطلوب، امضای توافق صلح بین باکو و ایروان، پایبندی طرفین به این توافق و برقراری و گسترش روابط سیاسی بین آن‌هاست. در این صورت، دیگر دولت‌های منطقه و فرامنطقه نیز نسبت به تحولات قفقاز جنوبی، واکنش مثبتی نشان خواهند داد. بدین ترتیب، گسترش ناتو به شرق و دریای خزر نیز با موانعی مواجه خواهد بود و منطقه قفقاز جنوبی به طور کامل در اختیار غرب قرار نخواهد گرفت و بازیگران دیگر و مخصوصاً همسایگان نیز در تحولات آن نقش‌آفرینی خواهند کرد.
اما آینده نامطلوب، احتمال نقض توافق صلح احتمالی از سوی دولت باکو (با توجه به پیروزی‌های اخیر این کشور در جنگ و ادعا‌های اخیر مقامات آن درباره خاک اصلی ارمنستان) و تلاش جهت اتصال بخش اصلی این کشور به نخجوان و ترکیه است. این امر می‌تواند به فروپاشی تدریجی جمهوری ارمنستان از درون منجر شود. در این حالت، گسترش ناتو به شرق و دریای خزر، تقریباً قطعی خواهد بود و همین امر منجربه بروز جنگ‌های بیشتر بین دولت‌های منطقه و فرامنطقه بر سر ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی خواهد شد.
کاملاً واضح است که منافع ملی ایران در صورت تحقق حالت اول تأمین خواهد شد. بدین ترتیب، با امضای توافق صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان و پایبندی طرفین به آن، قدرت‌های منطقه و فرامنطقه دلیلی برای حضور در قفقاز جنوبی و آتش‌افروزی در این منطقه در راستای بیشینه‌سازی منافع خود نخواهند داشت. تهران نیز خواهد توانست با توجه به امنیت حاکم شده بر منطقه، با هردو جمهوری قفقازی همسایه خود، روابط پایداری را برقرار سازد و طرفین از منافع این روابط متقابل بهره‌مند شوند. تمامیت ارضی و امنیت مرزهای ایران نیز با حذف احتمال جنگ مجدد بین باکو و ایروان و به دلیل عدم نفوذ قدرت‌های بیگانه یا گروه‌های تروریستی به آن سوی ارس، به خوبی تأمین خواهد گردید.
*پژوهشگر جغرافیای سیاسی؛ *ژئوپلیتیک و پژوهشگر مطالعات منطقه‌ای
منبع: فرارو
کلیدواژه: مناقشه قره باغ جنگ آذربایجان و قره باغ قیمت طلا و ارز قیمت موبایل جمهوری آذربایجان قره باغ کوهستانی اعمال حاکمیت قفقاز جنوبی بر قره باغ دریای خزر توافق صلح منطقه ای خواهد شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۶۳۰۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
واکنش ایران به تحریم‌های آمریکا، انگلیس و کانادا
سخنگوی وزارت امور خارجه به اقدام سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا در اعمال تحریم‌هایی علیه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و همچنین قطعنامه پارلمان اروپا و طرح ادعا‌هایی علیه کشورمان واکنش نشان داد.
به گزارش سایت وزارت امورخارجه، سخنگوی وزارت امور خارجه اقدام سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا در اعمال تحریم‌هایی علیه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، همچنین قطعنامه پارلمان اروپا و طرح ادعا‌هایی علیه کشورمان را به شدت محکوم و از همراهی معدود کشور‌هایی در اروپا از رویکرد ظالمانه دولت آمریکا انتقاد کرد.
کنعانی افزود: ظرفیت‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران متناسب با نیاز آن در تامین امنیت و منافع ملی، حفاظت از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و دفاع مشروع و بازدارنده در مقابل هرگونه تهدید و تجاوز خارجی است و جمهوری اسلامی ایران از شرکای مهم جامعه جهانی در تأمین صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی و مبارزه با تروریسم بین‌المللی است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد؛ توسل به ابزار تحریم علیه ظرفیت‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران نه تنها خللی در عزم و اراده دولت و مردم ایران در افزایش اقتدار ملی با هدف دفاع مشروع و قاطع از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و امنیت و منافع ملی ایران ایجاد نمی‌کند، بلکه برخلاف میل تحریم کنندگان، تحریم‌ها را به فرصتی برای خودکفایی و خوداتکایی در تقویت و توسعه ظرفیت دفاعی و نظامی ایران تبدیل کرده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی از رویکرد دوگانه پارلمان اروپا در موضوع حمله رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق و دفاع مشروع ایران شدیدا انتقاد کرد و گفت؛ جای تأسف است که پارلمان اروپا در قطعنامه خود نسبت به اقدام متجاوزانه و ناقض قوانین و حقوق بین‌الملل رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک ایران و شهادت مستشاران رسمی ضدتروریست ایرانی، صرفا به ابراز تأسف بسنده کرده است، اما اقدام مشروع ایران علیه رژیم یاد شده در چارچوب حق ذاتی دفاع مشروع را شدیدا محکوم می‌کند!
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد؛ چرا پارلمان اروپا از پرداختن به منشأ و عامل اصلی بروز تنش و ناامنی در منطقه که ریشه در اشغالگری و رویکرد جنایتکارانه رژیم صهیونیستی اسرائیل در کشتار مردم فلسطین و نیز نقض مکرر قوانین و حقوق بین‌الملل توسط این رژیم جعلی دارد، طفره می‌رود و در مقابل همسو با سیاست آمریکا از رژیمی حمایت می‌کند که اصل و اساس ناامنی و تنش در منطقه در طول هشت دهه متمادی است!
کنعانی همچنین با روشن و شفاف توصیف کردن سیاست و مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران اوکراین و با رد مجدد ادعا‌های مربوط به استفاده از تسلیحات ایران در جنگ اوکراین تاکید کرد؛ اگر آمریکا و اروپا عزم صادقانه‌ای داشته باشند، جنگ در اوکراین و جنگ علیه غزه در سریعترین زمان ممکن خاتمه خواهد یافت، اما آمریکا و برخی کشورهای اروپایی اصرار دارند که در مسیر غلط تاریخ حرکت کنند و به جای کمک به توقف جنگ، بر آتش آن بیفزایند و وقت خود را مصروف اتهام زنی به دیگران کنند.
کنعانی تاکید کرد: بسیاری از ملت‌ها و دولت‌ها به خصوص در منطقه غرب آسیا دیگر هیچ امید و اعتقادی به نقش آمریکا و متحدان اروپایی آن در کمک به برقراری ثبات و امنیت در منطقه ندارند.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود؛ این دولت و مردم ایران هستند که باید از آمریکا و اروپا به دلیل نقض توافق هسته‌ای و ایفای نقش مخرب در ثبات و امنیت پایدار در منطقه سؤال و طلبکاری کنند، نه اینکه این دولت‌های ناقض عهد و پیمان، خود را جای طلبکار و مدعی نشانده و به گستاخی بر فهرست تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران بیفزایند.
کنعانی خاطرنشان کرد: اگر رشادت و جانفشانی سپاه پاسداران و مستشاران شهید ضد تروریست سپاه در منطقه نبود، تروریسم داعشی تا پشت درب پارلمان اروپا و قلب آمریکا نفوذ کرده بود و امنیت منطقه و جهان را بیش از پیش تهدید می‌کرد، حال چگونه پارلمان اروپا وقیحانه خواستار گنجاندن تنها نیروی واقعی ضدتروریسم جهان در فهرست تروریسم می‌شود؛ مگر اینکه تصور کنیم گروه‌های تروریستی در راستای اهداف و منافع نامشروع آمریکا و معدود دولت‌های اروپایی و رژیم صهیونیستی برای دامن زدن به بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه غرب آسیا عمل می‌کنند!
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پایان بار دیگر تاکید کرد تکرار رویکرد‌های غیرقانونی و اشتباه توسل به ابزار تحریم و فشار از سوی آمریکا و تبعیت برخی دول اروپایی از واشنگتن، هیچ حق و مشروعیتی برای ادعا‌های آن‌ها از منظر حقوقی و بین‌المللی ایجاد نمی‌کند و آن‌ها باید زمانی پاسخگوی این ادعا‌ها و اقدامات ظالمانه خود علیه دولت و مردم ایران باشند.
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است